Agnieszka Sosnowska

statystyk, metodolog badań społecznych
strona domowa
Strona główna

Teksty nie tylko socjologiczne


Spis treści:

Recenzje
  1. Promotora
  2. Recenzenta

Strona tytułowa

Wstęp

I.  Partie we współczesnej Polsce
  1. Obowiązujące prawo
  2. Przemiany systemu partyjnego III Rzeczypospolitej. Zmiany prawa a funkcjonowanie partii
    1. Początek transformacji ustrojowej. Ustawa o partiach politycznych z 1990 r.
    2. Wybory parlamentarne w 1991 r.
    3. Wybory parlamentarne w 1993 r.
    4. Ustawa o partiach politycznych z 1997 r.
    5. Wybory parlamentarne w 1997 r.
    6. Ordynacja wyborcza z 2001 r. Finansowanie partii z budżetu państwa
    7. Wybory parlamentarne w 2001 r.
    8. Podsumowanie

II. Metodologia badań
  1. Przedmiot, zakres i charakter badań
  2. Paradygmat humanistyczny
  3. Uzasadnienie wyboru partii
  4. Badanie grupy własnej. Rola wewnętrznego doświadczenia badacza
  5. Techniki jakościowe zastosowane w badaniu
  6. Wywiad swobodny jako technika zdobywania informacji
  7. Dobór respondentów
    1. Unia Wolności
    2. Unia Polityki Realnej
  8. Przebieg badań
    1. obserwacja uczestnicząca
    2. wywiady swobodne
  9. Ocena zebranego materiału. Różnice między danymi uzyskanymi w obu partiach

III. Członkowie partii politycznych
  1. Motywy podejmowania aktywności politycznej
  2. Rola aktywu
  3. Instrumentalizm w polityce. Interesowność i jej rodzaje
  4. Partia: środek czy cel?
  5. Partia jako grupa społeczna. Więź, tożsamość, świadomość społeczna
  6. Swoi i obcy
  7. Liderzy - magnesy i punkty odniesienia
  8. Trwałość partii. Rola postaw członków, mechanizmów psychicznych i zjawisk ponadjednostkowych

IV. Wybrane partie polityczne -
opis organizacji
  1. Unia Wolności
    1. Program, idee, wartości
    2. Nazwa i logo partii
    3. Struktura organizacyjna
    4. Historia partii
    5. Geograficzne zróżnicowanie elektoratu
    6. Wyniki w sondażach opinii publicznej
    7. Struktury w Łodzi
    8. Podsumowanie
  2. Unia Polityki Realnej
    1. Program, idee, wartości
    2. Nazwa i symbole partii
    3. Struktura organizacyjna
    4. Historia partii
    5. Geograficzne zróżnicowanie elektoratu
    6. Wyniki w sondażach opinii publicznej
    7. Struktury w Łodzi
    8. Podsumowanie

V.  Unia Polityki Realnej -
analiza wywiadów
  1. Skąd się biorą członkowie w partii?
    1. Źródła zainteresowania polityką
    2. Zetknięcie się z UPR
    3. Motywy podjęcia działalności
    4. Wstąpienie do partii
  2. Program: normalny kraj
    1. Wolność: niskie podatki, odpowiedzialność za siebie
    2. Własność: podstawa wolności
    3. Sprawiedliwość: silne państwo, proste prawo
    4. Wartości: cywilizacja zachodnia
    5. Cel: realizacja programu
  3. My: członkowie i elektorat partii
    1. Typowy UPR-owiec
    2. Akceptowane zróżnicowanie
    3. Obowiązki członka
    4. Potencjalny elektorat
    5. Liderzy
  4. Potencjalni partnerzy
    1. UPR - jedyna prawica
    2. Liga Polskich Rodzin
    3. Platforma Obywatelska
    4. Prawo i Sprawiedliwość
  5. Oni: przeciwnicy
    1. Największy wróg: socjalizm
    2. Sojusz Lewicy Demokratycznej i Socjaldemokracja Polska
    3. Unia Pracy i Polska Partia Socjalistyczna
    4. Inni przeciwnicy
  6. Byliśmy, jesteśmy... Będziemy?
    1. Trwałość partii i jej programu
    2. Misja: propagowanie idei
    3. Inne osiągnięcia
    4. Razem czy osobno? Opinie o koalicjach wyborczych
    5. "Wady to ma jak każda organizacja..."
    6. Widoki na przyszłość
  7. Związanie z partią
    1. Zyski z działalności
    2. Ponoszone koszty
    3. Przyczyny występowania z partii
    4. Lojalność wobec partii

VI. Unia Wolności - analiza wywiadów
  1. Skąd się biorą członkowie w partii?
    1. Źródła zainteresowania polityką
    2. Partia przełomu: demokratyzacja i Mazowiecki
    3. Inne motywy podjęcia działalności
  2. Wyróżniki Unii Wolności
    1. Program...?
    2. Ludzie Unii Wolności
    3. Propaństwowość
    4. Styl prowadzenia polityki
  3. My: członkowie i elektorat partii
    1. Typowy unita
    2. Akceptowane zróżnicowanie
    3. Obowiązki członka
    4. Potencjalny elektorat
    5. Liderzy
  4. Oni: przeciwnicy
    1. Samoobrona
    2. Liga Polskich Rodzin
    3. Inne partie
  5. Potencjalni partnerzy
    1. Platforma Obywatelska
    2. Między lewicą a prawicą
  6. Świetna przeszłość - i co dalej?
    1. Osiągnięcia: od PRL do UE
    2. Popełnione błędy
    3. KLD: nieudane małżeństwo
    4. Przywiązanie do szyldu
    5. "I ty, Unijo rozedrgana..."
    6. Widoki na przyszłość
  7. Związanie z partią
    1. Zyski z działalności
    2. Ponoszone koszty
    3. Przyczyny występowania z partii
    4. Lojalność wobec partii

VII. Podsumowanie
  1. Zainteresowanie polityką i motywy wstąpienia do partii
  2. Czynniki integrujące członków partii
  3. Istnienie mimo niepowodzeń

Aneks

Bibliografia



ściągnij w formacie pdf
poprzedni rozdział: III. Członkowie partii politycznych

IV. Wybrane partie polityczne - opis organizacji



1. Unia Wolności40


a. Program, idee, wartości

Unia Wolności sytuuje się w centrum sceny politycznej. Odwołuje się do tradycji sierpnia 1980 roku. Określa się jako partia "rzetelności, rozsądku i stabilizacji". Za najważniejszą wartość uznaje wolność w sferze osobistej, politycznej i gospodarczej. Wśród zasad wymienionych w Unijnym Kodeksie Wartości z 1998 r. znalazły się też m.in. odpowiedzialność, równość szans, praworządność, kompetencja, tolerancja. Deklaracja "Uczciwe państwo" przyjęta w listopadzie 2003 r., podkreśla wagę w życiu publicznych takich wartości, jak uczciwość, wolność osobista obywateli, równość wobec prawa, trójpodział władzy, niezależność mediów, stabilność prawa, przejrzystość relacji między państwem a obywatelem.

Podstawowymi elementami programu Unii Wolności są rozwój edukacji i nauki, decentralizacja państwa, działanie na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, poprawa sytuacji gospodarczej kraju poprzez ułatwianie działalności przedsiębiorcom (w tym także obniżenie podatków), wcielanie w życie zasad państwa prawa. "Edukacja i wykształcenie, przedsiębiorczość i społeczeństwo obywatelskie, kultura i wolność, państwo przyjazne obywatelowi, zdrowa służba zdrowia - takie są drogowskazy naszego programu. Jednocześnie mówimy bardzo wyraźnie - bez dobrej polskiej szkoły, bez polskiej nauki postawionej na wysokim poziomie, bez stworzenia warunków dla zorganizowanej aktywności obywatelskiej, bez wsparcia małej i średniej przedsiębiorczości polskie bolączki - bieda, bezrobocie, przestępczość - nie zostaną rozwiązane."41

Unia Wolności unika wypowiadania się w kwestiach światopoglądowych, takich jak np. aborcja - głównie ze względu na wewnętrzne zróżnicowanie w łonie samej partii. W kwestii stosunków państwo - Kościół opowiada się za przyjaznym rozdziałem, choć wśród członków można spotkać różne rozkładanie akcentów między słowami "przyjazny" i "rozdział". Trudności napotyka też jasne określenie stopnia, w jakim państwo powinno interweniować w gospodarkę: w partii ciągle ścierają się zwolennicy "społecznej gospodarki rynkowej" i bardziej "twardego" liberalizmu.

Partia konsekwentnie natomiast opowiadała się za integracją z Unią Europejską, a obecnie - za współpracą z innymi państwami na drodze konsensusu. Równie konsekwentnie i stanowczo Unia sprzeciwia się populizmowi i radykalizmowi w działalności politycznej. Preferuje styl działalności oparty na rozwadze, umiarze, racjonalności, profesjonalizmie, umiejętności szukania kompromisów.

UW kieruje swój program do szeroko rozumianej inteligencji: ludzi wolnych zawodów, sfery budżetowej, przedsiębiorców. Stara się również pozyskać głosy środowisk kobiecych i młodzieży. W każdych wyborach zabiega o poparcie autorytetów - znanych ludzi kultury i nauki, werbując ich do "honorowego komitetu wyborczego".


b. Nazwa i logo partii

Nazwa, a także w głównym zarysie logo partii, zostały przyjęte na kongresie zjednoczeniowym Unii Demokratycznej i Kongresu Liberalno-Demokratycznego w 1994 roku.

Pierwszy człon nazwy, "Unia", jest wyrazem łączenia środowisk. Tak jak Unia Demokratyczna łączyła pod jednym szyldem poszczególne frakcje, tak Unia Wolności jednoczyła UD i KLD. Drugi człon nazwy był z jednej strony nawiązaniem do nazwy Kongresu (libertas=wolność), z drugiej strony idea wolności - zarówno gospodarczej, jak i światopoglądowej - nie była obca Unii Demokratycznej.

Logo partii - charakterystyczne słoneczko z wpisanymi barwami narodowymi - w prostej linii wywodzi się z symbolu graficznego KLD; flaga Polski była jednak również elementem logo Unii Demokratycznej. Symbol ten, poza odniesieniem do barw narodowych, nie ma powiązań z aksjologią - jest raczej nastawiony jedynie na budzenie pozytywnych skojarzeń i emocji.

logo


logo


logo


c. Struktura organizacyjna42

Najwyższą władzą Unii Wolności jest Kongres Krajowy - zjazd delegatów będących przedstawicielami całej partii, wybieranych na Zjazdach Regionalnych.43 Pomiędzy obradami Kongresu bieżącą politykę Unii określa Rada Krajowa, której członkowie są wybierani przez Kongres. Pracami partii kieruje Zarząd Unii wybierany przez Radę Krajową, liczący obecnie 15 osób. Na czele Zarządu stoi przewodniczący Unii wybierany przez Kongres, którym od października 2001 roku jest Władysław Frasyniuk. Na szczeblu krajowym funkcjonuje również Rada Polityczna, która jest organem opinio- i projektodawczym. Jej przewodniczącym jest obecnie Bronisław Geremek. Działalność władz partii kontroluje Krajowa Komisja Rewizyjna, a spory rozstrzyga Krajowy Sąd Koleżeński.

Unia Wolności zorganizowana jest obecnie zgodnie z podziałem administracyjnym Polski, liczy 16 Regionów. Najwyższą władzą w Regionie jest Zjazd Regionalny - zjazd delegatów wybieranych na walnych zebraniach członków w kołach lokalnych44. Pozostałe władze regionalne zorganizowane są analogicznie do władz krajowych, brak jest jedynie odpowiednika Rady Politycznej. Regiony są znacznie zróżnicowane pod względem siły liczonej liczbą kół i członków na ich terenie oraz ich aktywnością; w niektórych struktury istnieją tylko formalnie. Jesienią 2004 roku Zarząd Krajowy podjął działania mające na celu reaktywację struktur w terenie.

Podstawową jednostką organizacyjną są koła, do których należą wszyscy członkowie partii. Koło może zostać utworzone przez pięciu członków-założycieli. Powstanie koła musi być zatwierdzone przez Zarząd Regionu; od decyzji odmownej przysługuje odwołanie do Rady Regionalnej. Najwyższą władzą koła jest walne zebranie członków wybierające przewodniczącego i zarząd koła, a także w razie potrzeby, komisję rewizyjną. W powiatach, w których istnieje więcej niż jedno koło, tworzy się komisję powiatową koordynującą współpracę kół.

Członkiem Unii Wolności może zostać obywatel Rzeczypospolitej Polskiej, który ukończył 18 lat oraz akceptuje statut, cele i program Unii Wolności, posiada pełnię praw politycznych, nie należy do innej partii oraz nie został z Unii wykluczony orzeczeniem Sądu Koleżeńskiego w ciągu ostatnich trzech lat. Warunkiem przyjęcia w poczet członków jest wypełnienie deklaracji członkowskiej oraz opłacenie składki członkowskiej za trzy miesiące. Uchwałę o przyjęciu podejmuje zarząd właściwego koła. Od decyzji negatywnej można się odwołać do Zarządu Regionu. Nowo przyjęty członek partii nabywa pełnię praw członkowskich (prawo do udziału we wszelkich możliwych pracach partii, noszenia oznak organizacyjnych, tworzenia wewnętrznych platform programowych) z wyjątkiem biernego i czynnego prawa wyborczego; te uzyskuje po sześciu miesiącach członkostwa. Obowiązkiem członka jest popieranie celów Unii, przestrzeganie statutu i regulaminów, udział w pracach partii i regularne opłacanie składek członkowskich; ich nieopłacanie może (choć nie musi) skutkować wykreśleniem członka z rejestru w przypadku zaległości przekraczających sześć miesięcy. Wobec stosunkowo łatwej możliwości zostania członkiem, UW można określić jako partię inkluzywną.

Główna siedziba Unii Wolności mieści się w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej. W 2003 roku partia liczyła około 5 tysięcy członków opłacających składki45. Organizacją młodzieżową związaną z partią jest Stowarzyszenie "Młode Centrum", skupiające jej młodych członków i sympatyków. Członkostwa w partii i młodzieżówce są niezależne. Organizacji nie wiąże formalna umowa stowarzyszeniowa. Wspólnie redagowanym organem prasowym Unii i Młodego Centrum jest wewnętrzny miesięcznik "Centrum". Ogólnopolskim, uznawanym za przychylne partii medium jest "Gazeta Wyborcza".


d. Historia partii

Z formalnego punktu widzenia, Unia Wolności powstała w kwietniu 1994 roku w wyniku połączenia Unii Demokratycznej i Kongresu Liberalno-Demokratycznego. Jednak w związku z rozłamem, który miał miejsce na przełomie 2000 i 2001 roku, a który przebiegł w zasadzie wzdłuż linii wcześniejszego zjednoczenia, można powiedzieć, że obecna Unia Wolności jest spadkobierczynią dawnej Unii Demokratycznej.46 Sama UW również przedstawia się jako kontynuatorka UD i ROAD.

Korzeni Unii Wolności można szukać w protestach studenckich w marcu '68 roku, działalności KOR-u i pierwszej "Solidarności". Wtedy to współpracę ze sobą rozpoczynali ludzie, którzy utworzyli partię i do dzisiaj są w jej elicie. Należą do nich opozycyjni działacze i późniejsi współtwórcy przemian ustrojowych, tacy jak premierzy Tadeusz Mazowiecki i Hanna Suchocka,47 ministrowie: Jacek Kuroń, Bronisław Geremek, Janusz Onyszkiewicz, Tadeusz Syryjczyk, a także inni parlamentarzyści, m.in. Władysław Frasyniuk, Jan Lityński, Grażyna Staniszewska, Bogdan Borusewicz, Henryk i Ludwika Wujcowie.

Sama Unia Wolności określa się jako "ugrupowanie o rodowodzie solidarnościowym"48 i liczy swoją historię od 1990 roku - wtedy to zaczęła się wyodrębniać jako ugrupowanie polityczne. Nastąpił wówczas podział w łonie solidarnościowego Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego: powstało Porozumienie Centrum kierowane m.in. przez braci Kaczyńskich, opowiadające się za szybszym tempem przemian i rozliczeniem komunistycznych rządów, proponujące na prezydenta Lecha Wałęsę; jako przeciwwaga wyodrębnił się Ruch Obywatelski - Akcja Demokratyczna49, wspierający politykę premiera Mazowieckiego, kierowany przez Frasyniuka i Bujaka.

W wyborach samorządowych w wielu regionach kraju oba te obozy wystawiły oddzielne listy kandydatów.50 Do ostatecznej konfrontacji doszło podczas kampanii prezydenckiej. Mazowiecki przegrał wybory nie tylko z Wałęsą, ale również z reemigrantem Stanisławem Tymińskim, nieznanym wcześniej w Polsce; wobec tej porażki zrezygnował z funkcji premiera. Klęska Mazowieckiego skonsolidowała jednak środowisko jego zwolenników. 2 grudnia ludzie skupieni w komitetach wyborczych utworzyli Unię Demokratyczną; Mazowiecki został jej przewodniczącym.

Stosunek do UD podzielił środowisko ROAD. Większość opowiedziała się za zjednoczeniem (w tej grupie znaleźli się m.in. Frasyniuk, Lityński, Potocki, Wujcowie), jednak grupa pod przywództwem Bujaka była temu przeciwna; wystąpiła z ROAD i zaangażowała się w tworzenie lewicowej formacji, przekształconej później w Unię Pracy51.

W maju 1991 roku odbył się zjazd zjednoczeniowy UD, ROADu, a także Forum Prawicy Demokratycznej (pod przywództwem Aleksandra Halla). Nowa partia pozostała przy nazwie Unia Demokratyczna. Przewodniczącym został wybrany Mazowiecki, zaś wiceprzewodniczącymi - Kuroń, Hall i Frasyniuk. UD nie była partią jednolitą. Statut dopuszczał tworzenie wewnętrznych frakcji programowych, cieszących się sporą autonomią. Na zjeździe zjednoczeniowym powstały trzy takie frakcje. Dość szybko (w 1992 r.) jedna z nich, kierowana przez Halla, odłączyła się od Unii i utworzyła Partię Konserwatywną. W tym początkowym okresie działalności UD pozyskała innych członków, niezwiązanych bezpośrednio z opozycją solidarnościową, a nawet działaczy SD czy Pax.

W pierwszych w pełni demokratycznych wyborach w październiku 1991 roku Unia Demokratyczna uzyskała 12,3% głosów i utworzyła największy klub parlamentarny, którego przewodniczącym został Geremek. Znalazła się jednak w opozycji wobec skrajnie prawicowego rządu Olszewskiego (PC). Dopiero w lipcu 1992 r., po upadku tego rządu w związku z "aferą czarnych teczek", weszła w skład koalicji rządowej, a jej członkini Hanna Suchocka została premierem. Jednak niecały rok później Sejm uchwalił wobec rządu wotum nieufności; prezydent Wałęsa rozwiązał parlament i ogłosił nowe wybory.

W wyborach we wrześniu 1993 Unia Demokratyczna zdobyła 10,5% głosów, co pozwoliło jej utworzyć najsilniejszy opozycyjny klub parlamentarny. Jej koalicyjny partner z dwóch poprzednich kadencji i najbliższa programowo partia - Kongres Liberalno-Demokratyczny - znalazł się poza parlamentem, podobnie zresztą jak kilka innych ważnych partii postsolidarnościowych. Chcąc stworzyć silniejsze ugrupowanie, mające szanse stać się godnym przeciwnikiem dla postkomunistycznej strony sceny politycznej (SLD i PSL) i uzyskać lepszy wynik w zbliżających się kolejnych wyborach samorządowych, władze UD i KLD podjęły decyzję o połączeniu obu partii. Kongres zjednoczeniowy odbył się w dniach 23-24 kwietnia 1994 r. Nowa partia przyjęła nazwę Unii Wolności. Jej przewodniczącym został Mazowiecki, a wiceprzewodniczącym - dotychczasowy przewodniczący KLD - Donald Tusk. Rok później wybory na przewodniczącego partii wygrał Leszek Balcerowicz, który wstąpił do UW zaraz po zjednoczeniu. W wyborach samorządowych latem 1994 r. UW stanowiła jedną z najpoważniejszych sił na scenie politycznej, zwłaszcza w dużych miastach. Niepowodzeniem natomiast zakończył się udział jej kandydata Jacka Kuronia w wyborach prezydenckich w 1995 r. W tym czasie Unia przeżyła drugie poważniejsze osłabienie: z partii odeszła Barbara Labuda, która, mimo opozycyjnego rodowodu, zaangażowała się w kampanię wyborczą Kwaśniewskiego i głosiła radykalne lewicowe poglądy wbrew oficjalnemu stanowisku Unii. Po drugiej stronie partii zaznaczyło swoją obecność środowisko skupione wokół Jana Rokity ("Inicjatywa 3/4" skierowana przeciw Kwaśniewskiemu), który ostatecznie opuścił Unię rok później.

W II kadencji parlamentu Unia Wolności starała się być konstruktywną opozycją. Do jej osiągnięć należy zaliczyć uchwalenie w 1997 roku Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ogromną rolę w skonstruowaniu kompromisu w tej sprawie pomiędzy czterema partiami: SLD, PSL, UW i UP odegrał Tadeusz Mazowiecki.

Po kolejnych wyborach w 1997 roku Unia Wolności weszła w koalicję rządową z AW"S". Balcerowicz został wicepremierem i ministrem finansów, zachowując przy tym funkcję przewodniczącego partii. Jego nieumiejętnie rozegrany propagandowo projekt podatku liniowego przyczynił się do porażki UW w wyborach samorządowych w 1998 r. Poparcie dla partii systematycznie spadało, m.in. poprzez jednoczesne wprowadzenie czterech nie najlepiej przygotowanych reform ustrojowych. Koalicja z AW"S" przeżywała ciągłe konflikty, głównie ze względu na niezdyscyplinowanie posłów prawicowych, wreszcie po trzech latach rozpadła się. UW znalazła się w konstruktywnej opozycji wobec rządu. Jednym z ostatnich wspólnych działań z AW"S" było uchwalenie budżetu na 2001 rok i powołanie Balcerowicza na stanowisko prezesa NBP, który tym samym musiał zrezygnować z członkostwa w partii politycznej.

Odejście Balcerowicza z funkcji przewodniczącego Unii Wolności spowodowało nasilenie wewnętrznych konfliktów. Wbrew pozorom, fuzja UD i KLD była tylko częściowa. Nie zawsze czyste walki frakcyjne trwały, choć z różną intensywnością w poszczególnych regionach kraju. Na szczeblu krajowym Balcerowicz, sprzyjający środowiskom liberałów, żelazną ręką trzymał zarząd UW. Wielu dawnych unitów, przyzwyczajonych do daleko posuniętego pluralizmu w Unii Demokratycznej, nie potrafiło się odnaleźć w tej sytuacji. Wraz z odejściem Balcerowicza pojawiła się szansa na zmiany. W walce o fotel przewodniczącego zderzyli się wywodzący się z UD Geremek oraz dawny lider KLD - Tusk. Na kongresie w grudniu 2001 r. Geremek zwyciężył niewielką liczbą głosów. Jednak w wyborach do rady krajowej środowisko dawnego Kongresu zostało całkowicie "wycięte". Tusk rozpoczął rozmowy z Andrzejem Olechowskim, który dwa miesiące wcześniej w wyborach prezydenckich uzyskał drugi wynik, przyciągając centroprawicowy i liberalny elektorat (UW tym razem nie wystawiła własnego kandydata) oraz z marszałkiem sejmu Maciejem Płażyńskim, który od dłuższego czasu nie potrafił odnaleźć się w skłóconej AW"S". W efekcie ci trzej politycy zdecydowali się założyć własne ugrupowanie. Platforma Obywatelska powstała w styczniu 2001 roku, łącząc część działaczy AW"S" skupionych wokół Płażyńskiego, ludzi zaangażowanych w kampanię wyborczą Olechowskiego oraz zwolenników Tuska z UW. Rozłam w Unii Wolności, pokrywający się (z nielicznymi wyjątkami) z podziałem na dawną UD i KLD, stał się faktem. Unia poniosła jeszcze jedną dotkliwą stratę - straciła większość działaczy młodzieżówki (Stowarzyszenie "Młodzi Demokraci"), która wypowiedziała umowę stowarzyszeniową z UW i zaangażowała się w tworzenie Platformy. Pozostała przy Unii część młodzieży utworzyła nową młodzieżówkę - Młode Centrum.

Po powstaniu Platformy wśród członków UW pojawiały się postulaty wyraźnej zmiany linii partii. Proponowano między innymi powrót do nazwy "Unia Demokratyczna", odkurzenie twarzy Kuronia i Mazowieckiego, odświeżenie haseł odwołujących się do szeroko rozumianej inteligencji i sfery budżetowej, zapomnianych w trakcie przewodnictwa Balcerowicza.52 Jednak ostatecznie kierownictwo partii nie zdecydowało się na tak radykalne zmiany, a Unia zaczęła rywalizować z PO o liberalny elektorat, startując pod hasłem "Silna klasa średnia to silna Polska". Batalię wygrała Platforma, a unijne środowiska z poparciem 3,1% wyborców we wrześniowych wyborach po raz pierwszy od 1989 roku znalazły się poza Sejmem. Jedynie do Senatu, dzięki porozumieniu większości sił prawicowych53, UW zdołała wprowadzić czworo swoich reprezentantów.

Po przegranych wyborach Geremek podał się do dymisji. Zwołano zjazd nadzwyczajny, na którym dokonano niemal całkowitej wymiany zarządu głównego. Na czele UW stanął Frasyniuk. Do zarządu wprowadzono wielu młodych, niezwiązanych z poprzednią ekipą ludzi, nieznanych szerszej publiczności (a niejednokrotnie samym członkom partii). Okazało się, że poprzednie władze nie inwestowały w "drugi szereg" działaczy, do których można by się odwołać w wypadku konieczności zmiany "pierwszego garnituru"; kanały awansu politycznego w partii były w dużej mierze zablokowane.54

Od rozwiązania Unię Wolności uchroniła 0,1% głosów wyborców. Ta jedna dziesiąta dała partii subwencję z budżetu państwa, co - wobec zaciągniętego kredytu na kampanię wyborczą - ocaliło UW od bankructwa. Z drugiej strony zobowiązania nie pozwoliły na zlikwidowanie partii bez skandalu finansowego. Subwencja jest jednak na tyle niska, że po spłacaniu kolejnych rat kredytu wystarcza jedynie na skromne przetrwanie.

W lutym 2002 roku zjazd zwyczajny zatwierdził wcześniejszy wybór nowych władz. Zbliżały się wybory samorządowe i Unia zaczęła robić dość nerwowe ruchy w poszukiwaniu partnerów do zawiązania koalicji. Zwróciła się w kierunku pozostałości po AW"S" - SKL-RNP Artura Balazsa55 oraz Ruchowi Społecznemu,56 którego przewodniczącym został Krzysztof Piesiewicz. W efekcie powstał Front Demokratyczny "Wspólnota 2002", którego żywot był jednak krótszy niż negocjacje przed jego utworzeniem. Ostatecznie władze UW podjęły decyzję o samodzielnym starcie w wyborach do sejmików wojewódzkich, jednak nie jako komitet partyjny, lecz komitet wyborczy wyborców pod nazwą "Unia Samorządowa". W wyborach do władz niższych szczebli (gminy i powiaty) lokalne struktury UW dostały wolną rękę w kwestii tworzenia ewentualnych koalicji wyborczych. Głównym hasłem tej kampanii stało się "ratuj się, kto może i jak może". U podłoża tej decyzji leżało kilka przesłanek: po pierwsze - chęć ucieczki od szyldu UW kojarzącego się z przegranymi wyborami i stworzenie wrażenia, że US jest środowiskiem szerszym niż UW; po drugie - względy finansowo-organizacyjne;57 po trzecie wreszcie - danie lokalnym strukturom jak największej swobody w ratowaniu własnych wpływów (a co za tym idzie - korzyści finansowych i miejsc pracy)58 w samorządach.

Wybory samorządowe nie przyniosły powrotu UW do "wielkiej" polityki. Unia Samorządowa zdobyła łącznie zaledwie trzy mandaty w dwóch sejmikach wojewódzkich.59 Dodatkowo trzech członków UW weszło do sejmiku województwa warmińsko-mazurskiego, co jednak stało się przyczyną kolejnego nieszczęścia. Osoby te startowały z list SLD-UP, które następnie zawiązały koalicję z PSL i Samoobroną. Dla Mazowieckiego, chadeka skonfliktowanego z liberalnym w kwestiach światopoglądowych Frasyniukiem, zawiedzionego zmianą afiliacji międzynarodowej UW z EPP na ELDR,60 sytuacja powyższa stała się kroplą, która przepełniła czarę goryczy - w listopadzie 2002 roku opuścił szeregi partii, której symbolem był przez dwanaście lat.

W 2003 roku Unia Wolności zaangażowała się w kampanię na rzecz przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. W odróżnieniu od innych proeuropejskich partii potraktowała tę kampanię bardzo poważnie - jej władze zdawały sobie sprawę z tego, iż jest to jedna z niewielu szans na przypomnienie, że Unia Wolności jeszcze istnieje. W druk plakatów i produkcję drobnych gadżetów zaangażowano niemałe, jak na skromne możliwości, środki. Młodzieżówka zorganizowała wiele happeningów promujących ideę integracji europejskiej, a przy okazji również macierzystą partię.

Wybory do Parlamentu Europejskiego w 2004 roku UW potraktowała jako ostatnią walkę o przeżycie. Jej liderzy wprost stwierdzali, że jeśli i tym razem Unia nie przekroczy progu wyborczego, pora będzie rozwiązać partię. Jeszcze w początkach roku trwały rozmowy z różnymi środowiskami proeuropejskimi na temat wspólnego startu w wyborach (m.in. z działaczami Fundacji Schumana), ostatecznie jednak UW podjęła decyzję o samodzielnym starcie pod własnym szyldem.

By osiągnąć wyborczy sukces, UW musiała pokonać trzy istotne przeszkody: zebrać po 10 tysięcy podpisów w przynajmniej 7 (na 13) okręgach wyborczych, skompletować listy wyborcze z możliwie dobrymi kandydatami, a także zaciągnąć kolejny kredyt na kampanię wyborczą, co - wobec ciągle niespłaconego kredytu z 2001 roku - wymagało osobistych poręczeń majątkowych wielu działaczy. Wbrew obawom, wszystkie te przeszkody zostały pokonane. Liderami list wyborczych zostali najlepsi z najlepszych polityków Unii (m.in. Geremek, Onyszkiewicz, Krzyżanowska, Staniszewska, Filar), a także osoby bezpartyjne o dużym autorytecie w kwestiach europejskich (m.in. Jan Kułakowski). Oryginalnym elementem kampanii była wyraźna promocja młodych kandydatów - członków młodzieżówki, która w zasadzie już od 2002 roku była główną siłą napędową partii. Inną cechą wyróżniającą kampanię wyborczą UW była jednoznaczna proeuropejskość, stawianie na solidarność i współpracę państw UE, a nie tylko na obronę interesów Polski. Unia zdobyła poparcie autorytetów świata kultury i nauki, a także Tadeusza Mazowieckiego.

Kampania odniosła sukces - Unia Wolności nie tylko przekroczyła próg wyborczy zdobywając 7,33% głosów i wprowadziła czterech posłów do Parlamentu Europejskiego, ale również jako jedyna partia przyciągnęła do urn większą liczbę wyborców niż w 2001 roku, mimo znacznie niższej frekwencji wyborczej. Ceną jednak było wyeliminowanie z nadchodzących wyborów krajowych najpopularniejszych liderów partii - Staniszewskiej, Onyszkiewicza, a przede wszystkim - Geremka.

Tabela 6. Wyniki wyborcze UD / UW 61
źródło: opracowanie własne

RokRodzaj wyborówliczba zdobytych głosówodsetek zdobytych głosówliczba zdobytych mandatów
1990prezydenckie2 973 26418,08%-
1991Sejm RP1 382 05112,32%62
1993Sejm RP1 460 95710,54%74
1995prezydenckie1 646 9469,22%-
1997Sejm RP1 749 51813,37%60
2000prezydenckie---
2001Sejm RP404 0743,1%-
2004Parlament Europejski446 5497,33%4


e. Geograficzne zróżnicowanie elektoratu

Polska jest wyraźnie zróżnicowana pod względem liczby osób głosujących na Unię Wolności. Zróżnicowanie to odzwierciedla poniższa mapa 1, na której przedstawione są odsetki zdobytych przez UW głosów w poszczególnych powiatach w wyborach do Parlamentu Europejskiego.

Wyniki wyborcze UW wyraźnie odzwierciedlają dawny, rozbiorowy podział Polski. Unia jest wyraźnie słabsza na terenach Królestwa Polskiego, silniejsza natomiast w Galicji i zaborze pruskim. Wyjątkami są w tym układzie okręg warszawski, obejmujący stolicę wraz z pobliskimi mniejszymi miastami, w którym kandydował lider UW - Bronisław Geremek, a także rejon Białegostoku i Bielska Podlaskiego - prawdopodobnie dlatego, że jest on zamieszkany przez ludność prawosławną, a w tym okręgu kandydował prawosławny teolog Michał Klinger, wsparty przez przedstawicieli hierarchii kościelnej.

Wyniki Unii są związane również ze stopniem urbanizacji terenu mierzonego odsetkiem ludności miejskiej zamieszkałej w danym powiecie - współczynnik korelacji Pearsona wynosi 0,39, a zależność jest istotna statystycznie.62 UW ma wyraźnie miejski elektorat: o ile na wsi zdobyła jedynie 3,2% głosów, to w miastach prawie 9%.63

Rekord pod względem odsetka głosów oddanych na Unię Wolności padł w Toruniu, gdzie kandydatem tej partii był prof. Filar - 29,9% głosów.

Mapa 1. Zróżnicowanie geograficzne elektoratu UW w wyborach do Parlamentu Europejskiego
źródło: opracowanie własne na podstawie www.pkw.gov.pl

mapa


f. Wyniki w sondażach opinii publicznej

Wyniki, jakie Unia Wolności uzyskuje w ciągu ostatnich dwóch lat w sondażach opinii publicznej (przedstawione na wykresie 1), są stosunkowo stabilne. Utrzymują się na poziomie 3-5%, z rzadkimi spadkami do 2% lub wzrostami do 6%; jedynie Ipsos dawał Unii wyższe poparcie, sięgające 7%. Tak więc tylko w wynikach pojedynczych badań poparcie dla UW przekracza pięcioprocentową barierę progu wyborczego. Trzeba jednak zauważyć, że wyniki sondaży nie mogą być traktowane z pełnym zaufaniem. Sondaże przeprowadzone w dniach 3-6 czerwca 2004 r. (OBOP) i w dniach 18-21 czerwca 2004 (CBOS) dawały Unii zaledwie 3%.64 Tymczasem w rzeczywistych wyborach z 13 czerwca UW zdobyła powyżej 7% głosów. Różnica między wynikami badań a wynikami wyborów przekraczała zatem zwyczajowo przyjmowaną granicę błędu statystycznego.

Wykres 1. Wyniki Unii Wolności w sondażach opinii publicznej
źródło: opracowanie własne na podstawie badań CBOS, OBOP i Ipsos

wykres


g. Struktury w Łodzi

Podziały w łódzkim środowisku solidarnościowym zarysowały się stosunkowo wcześnie, a ich źródeł można szukać nawet w działalności opozycyjnej w latach 70.65 Jeszcze w trakcie rozmów Okrągłego Stołu powstało Łódzkie Porozumienie Obywatelskie, skupiające ludzi i organizacje o profilu chadeckim i narodowym, m.in. ZChN, KPN, Klub Inteligencji Katolickiej, Stronnictwo Narodowe. Przed wyborami w 1989 r. zinstytucjonalizował się Wojewódzki Komitet Obywatelski jako oficjalne przedstawicielstwo solidarnościowej opozycji, pod przywództwem Marka Edelmana. WKO i ŁPO wystawiły wspólną listę w wyborach do parlamentu, jednak w wyborach samorządowych wystartowały oddzielnie.

Łódzka Unia Demokratyczna, podobnie jak na szczeblu krajowym, powstała z połączenia ROAD, komitetów wyborczych Mazowieckiego i Forum Prawicy Demokratycznej. Jej ważniejszymi liderami byli wcześniejsi działacze WKO - Marek Czekalski (koordynator kampanii Mazowieckiego, wybrany na przewodniczącego partii), Iwona Śledzińska-Katarasińska (przewodnicząca ROAD), Marek Edelman (szef WKO), Maria Dmochowska (posłanka OKP). Z UD związany był także senator Cezary Józefiak. W łódzkiej Radzie Miejskiej spośród radnych WKO wyodrębnił się klub radnych UD, skupiający około 10 osób, czyli mniej więcej trzecią część wcześniejszego klubu WKO.

W wyborach zarówno w 1991, jak i w 1993 roku Unia Demokratyczna wprowadziła do Sejmu dwie reprezentantki - Marię Dmochowską i Iwonę Śledzińską--Katarasińską.

Wiosną w 1994 roku nastąpiło zjednoczenie UD i KLD. Wszyscy członkowie Unii i Kongresu automatycznie stali się członkami Unii Wolności. Byli członkowie UD stanowili około 2/3 członków nowej partii. Pierwszym przewodniczącym UW został Andrzej Jędrzejczak, przewodniczący klubu radnych UD.

W wyborach samorządowych 1994 roku Unia Wolności wystartowała w komitecie wyborczym pod nazwą Nowa Łódź, skupiającym kilkanaście partii i organizacji społecznych; jego głównym filarem była właśnie UW, a także działacze Porozumienia Centrum i NSZZ "Solidarność". Komitet ten zdobył 17 mandatów w Radzie Miejskiej, z czego zdecydowana większość przypadła członkom Unii Wolności.66 Klub radnych Nowej Łodzi utworzył koalicję z ŁPO. Prezydentem Łodzi został Marek Czekalski. Koalicja z prawicą nie należała do łatwych i po dwóch latach rozpadła się. Zarząd Miasta kierowany przez Czekalskiego zyskał jednak poparcie SLD i utrzymał się (po zastąpieniu przedstawicieli ŁPO osobami niezależnymi) do końca kadencji w 1998 roku.

W 1997 roku odbyły się wybory parlamentarne, w których łódzka Unia znowu zdobyła dwa mandaty. W Sejmie ponownie zasiadła Iwona Śledzińska-Katarasińska, a także wywodzący się z KLD Mirosław Drzewiecki (poseł I kadencji Sejmu).

W wyborach do Rady Miejskiej w 1998 roku UW zdobyła zaledwie 10 mandatów - znacznie poniżej oczekiwań działaczy. Trudno powiedzieć, na ile na wynik wyborczy Unii wpłynęła sytuacja i działania partii na scenie ogólnokrajowej (w tym propozycje Balcerowicza dotyczące zmiany systemu podatkowego), a na ile jej aktywność na arenie łódzkiej. W pierwszych wyborach do sejmiku łódzkiego Unia zdobyła jedynie dwa mandaty (obydwa z Łodzi). SLD zdobył przeszło połowę miejsc w Radzie, co w zasadzie czyniło rozmowy o koalicji bezprzedmiotowymi.

Skutki rozłamu w 2001 roku były dla regionu łódzkiego szczególnie dotkliwe. Podział przebiegł w zasadzie po linii wcześniejszych konfliktów personalnych - między obozami członków skupionych wokół Katarasińskiej i Czekalskiego (przewodniczącego regionu łódzkiego od 1997 r.). Do Platformy Obywatelskiej przeszli wszyscy posłowie z województwa, łódzki wicewojewoda, a także niemal wszyscy członkowie młodzieżówki. Jedynym szeroko znanym politykiem, który pozostał w Unii Wolności, był Marek Czekalski.67 On też, nie mając poważniejszych konkurentów, wygrał na konwencji wyborczej pierwsze miejsce na liście kandydatów UW do Sejmu RP. Tym większym ciosem dla partii okazało się jego aresztowanie i postawienie zarzutu korupcji. W rezultacie na trzy miesiące przed wyborami partia została bez lidera. "Sprawa Czekalskiego" negatywnie odbiła się na wyniku wyborczym łódzkiej UW; był on zaledwie o 0,1% lepszy od średniej krajowej.

Po wyborach przewodniczącym regionu został Witold Rosset, rzecznik prasowy Czekalskiego za jego prezydentury i z tego powodu chyba najlepiej rozpoznawalna osoba wśród pozostałych w UW działaczy.68 W tym też czasie przystąpiono do odbudowy młodzieżówki.

Przed wyborami samorządowymi łódzka Unia prowadziła rozmowy z innymi partiami prawicowymi w ramach Frontu Demokratycznego "Wspólnota 2002", nie skończyły się one jednak, podobnie jak na szczeblu krajowym, zawiązaniem wspólnego komitetu wyborczego. UW zdecydowała się wystartować samodzielnie, poszerzając swoje listy o kandydatów niezależnych i "zaprzyjaźnionych" organizacji. Na stanowisko prezydenta Łodzi, po nieudanych poszukiwaniach popularniejszego kandydata, wysunięto kandydaturę Rosseta. Zgodnie z ogólnopolską tendencją, Unia nie wystartowała pod własnym szyldem; łódzki komitet nosił nazwę "Witold Rosset - Łódź na fali". Skupiając wszystkie siły na wyborach do rady gminy, zaniedbano kampanię Unii Samorządowej w wyborach do sejmiku województwa. Ostatecznie nie udało się przekroczyć progu wyborczego w przypadku żadnego ze szczebli samorządu. W drugiej turze wyborów UW nie poparła żadnego z kandydatów na prezydenta miasta.

W 2003 roku łódzkie struktury włączyły się w kampanię referendalną. Zorganizowano kilka akcji promujących ideę integracji europejskiej. W trakcie kampanii można było zaobserwować wzrastającą rolę młodzieżówki Unii.

W kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego UW miała kłopoty ze znalezieniem lokomotywy wyborczej. Ostatecznie zdecydowano się na przypomnienie twarzy Cezarego Józefiaka; jednak ze względu na fakt, iż przez wiele lat nie uczestniczył on aktywnie w życiu politycznym, nie był już dobrze znany szerszej publiczności, a nawet młodszym członkom UW. Zgodnie z ogólnopolską strategią kampanii, na wysokim trzecim miejscu znalazł się lider młodzieżówki Robert Pawlak, dla którego był to debiut w ubieganiu się o głosy wyborców. Szef partii Witold Rosset, nie zdecydował się na udział w wyborach. Wynik, jaki Unia uzyskała w województwie łódzkim, był lepszy niż w wyborach z 2001 czy 2002 roku, jednak prawie dwukrotnie gorszy od średniej krajowej. Rezultat głosowania w samej Łodzi był nieco korzystniejszy dla UW, jednak i tutaj nie udało się zbliżyć do 7,3%.

Wyniki, jakie Unia Wolności (a wcześniej Unia Demokratyczna) uzyskiwała na terenie Łodzi zaprezentowane są zbiorczo w tabeli 7.

Tabela 7. Wyniki wyborcze UD / UW w Łodzi69
źródło: opracowanie własne

RokRodzaj wyborówliczba zdobytych głosówodsetek zdobytych głosówliczba zdobytych mandatów
1990prezydenckie105 60619,43%-
1991Sejm RP58 45515,36%2
1993Sejm RP55 37212,08%2
1994samorządowe70b.d.b.d.17
1995prezydenckie60 07010,33%-
1997Sejm RP62 69514,83%2
1998samorz. - Rada Miejska7129 08612,36%10
2000prezydenckie---
2001Sejm RP10 7833,22%-
2002samorz. - Sejmik2 1471,37%-
2002samorz. - Rada Miejska726 4204,07%-
2004Parlament Europejski9 4685,71%-

Siedziba Unii Wolności mieści się w kamienicy w centrum miasta przy ul. Piotrkowskiej 157 (pierwotnie lokal UD). Wynajmowane jest niemal całe pierwsze piętro budynku. W jego skład wchodzi sala konferencyjna przewidziana na 80 - 100 osób. Z płaceniem czynszu były w najtrudniejszym okresie spore problemy, groźba eksmisji została zażegnana dzięki finansowej pomocy władz krajowych. Partia nadal jest zadłużona wobec miasta. Składki członkowskie (10 zł miesięcznie dla osób pracujących, 5 - dla niepracujących) nie pozwalają na całkowite pokrycie bieżących opłat oraz spłacanie długu wraz z odsetkami.

Formalnie rzecz biorąc członkowie Unii Wolności w Łodzi skupieni są w pięciu kołach dzielnicowych: Bałuty, Górna, Polesie, Śródmieście, Widzew. Każde z tych kół ma własny zarząd i autonomię organizacyjną. Współpracę kół na szczeblu powiatu grodzkiego koordynuje Komisja Miejska licząca ok. 20 osób, na której czele stoi Witold Rosset (pełniący równolegle funkcję przewodniczącego regionu łódzkiego). W kartotece figurują łącznie 242 nazwiska członków Unii Wolności w Łodzi.73

W praktyce jednak wyżej wspomniane struktury są martwe. Ze względu na niską frekwencję na zebraniach poszczególnych kół zdecydowano o wprowadzeniu jednego, comiesięcznego terminu spotkań wszystkich członków UW w Łodzi. Spowodowało to obniżenie rangi zarządów poszczególnych kół i zanik ich działalności. Koła Widzew i Bałuty nie posiadają obecnie nawet przewodniczących (dotychczasowi złożyli rezygnację z członkostwa w partii). W podobnym stanie znajduje się Komisja Miejska. Na bardzo rzadkich zebraniach (ostatnie odbyło się pół roku temu) z reguły nie udaje się skompletować quorum. W rezultacie o tym, co dzieje się obecnie w łódzkiej UW, decyduje na ogół sam przewodniczący, wspierając się opinią najaktywniejszych członków, akceptując przy tym większość ich inicjatyw.

Liczbę członków wykazujących mniejszą lub większą aktywność można szacować na około 110-120 osób. W ostatnim okresie, zwłaszcza w trakcie kampanii i po korzystnym wyniku w wyborach do Parlamentu Europejskiego, można zauważyć wzrastające zainteresowanie partią. Część nieaktywnych członków na nowo zaczęła się pojawiać na zebraniach i opłaciła zaległe składki, w szeregi wstąpiło dziesięć nowych osób.

Szczególną rolę w funkcjonowaniu łódzkiej Unii Wolności pełni partyjna młodzieżówka - Stowarzyszenie "Młode Centrum". Młodzieżówka nie stanowi formalnie części partii, tylko dziesięć na przeszło czterdzieści osób w niej skupionych jest również członkami UW. Jednak jej działalność jest nastawiona przede wszystkim na promocję szyldu macierzystej partii. Z jej inicjatywy i przede wszystkim (a czasem wyłącznie) jej siłami przeprowadzana jest większość akcji, takich jak happeningi przedstawiające program i stanowiska UW w określonych sprawach, spotkania z politykami UW z różnymi środowiskami (młodzież uczniowska i studencka, grupy zawodowe), plakatowanie i zbieranie podpisów w czasie kampanii wyborczej. Członkowie młodzieżówki stanowili 40% kandydatów na posłów do PE, jej reprezentanci (będący jednocześnie członkami partii) pełnili też funkcje pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego UW w województwie łódzkim. Młodzi ludzie pełnią również dyżury w siedzibie UW, w zamian za co młodzieżówka cieszy się pełnym i nieskrępowanym dostępem do siedziby, która często staje się miejscem wspólnych imprez. Młodzież również przoduje we wprowadzaniu innowacji technologicznych. Głównym medium komunikacji jest Internet, od początku 2003 roku działa lista dyskusyjna, na której wzór rok później została utworzona lista UW. Ze strony internetowej łódzkiego Młodego Centrum można się dowiedzieć dużo więcej o działaniach UW i MC, niż ze strony samej Unii.74 Członkowie MC spotykają się zazwyczaj co tydzień, nie licząc happeningów i innych wspólnych imprez.

Członkowie Unii Wolności spotykają się zazwyczaj co miesiąc w siedzibie partii. Na takie zebrania przychodzi zazwyczaj około 30-40 osób, choć na przykład na spotkanie z Władysławem Frasyniukiem przybyła przeszło setka osób (w tym członkowie UW z innych miast województwa i członkowie młodzieżówki). Spotkania zazwyczaj polegają na przedstawieniu przez kierownictwo bieżącej działalności partii, pytaniach od członków partii i dyskusji. Czasem organizowane są też spotkania w mniej oficjalnej formie - np. coroczne spotkania opłatkowe czy wieczory wyborcze (ewentualnie powyborcze) w formie koszyczkowego bankietu. Organizowane bywają też wspólne wyjazdy (np. na konferencję programową UW, Zjazd Krajowy UW, pogrzeb Jacka Kuronia), jednak poza członkami kierownictwa partii oraz stosunkowo licznej reprezentacji młodzieży, biorą w nich udział tylko pojedyncze osoby z UW.

Zdolności mobilizacyjne łódzkiej Unii Wolności nie należą do najlepszych w kraju. Wskaźnikiem tego mogą być poważne problemy z zebraniem 10 tys. podpisów wymaganych do zarejestrowania listy kandydatów do PE. Okręg łódzki był dopiero dziewiątym (na 13), któremu ta sztuka się udała, na dwa dni przed ostatecznym terminem rejestracji. W opublikowanym rankingu zbieraczy podpisów figuruje 97 nazwisk członków UW i MC, z czego tylko 22 osoby zebrały powyżej 100 podpisów. Na największej akcji zorganizowanej w czasie kampanii wyborczej (Parada Wolności z 5 VI) pojawiło się ok. 60 osób (łącznie z "posiłkami" z pobliskich miast i VIP-ami z Warszawy). Na zwykłych happeningach organizowanych przez MC pojawia się zazwyczaj od 5 do 15 osób. Składki członkowskie w Unii Wolności regularnie75 opłacają 83 osoby, w Młodym Centrum - 35. Jednak mimo skromnych kadr, łódzka UW należy do widoczniejszych i zaliczana jest do grona aktywniejszych województw, tak przez lokalnych działaczy, jak i krajowe władze partii.


h. Podsumowanie

Status Unii Wolności na polskiej scenie politycznej jest wciąż niepewny. Wprawdzie w wyborach do Parlamentu Europejskiego zdobyła cztery mandaty, jednak sukces ten był przede wszystkim osobistym sukcesem samych kandydatów - popularnych polityków, którzy nie będą już mogli podciągnąć wyniku partii w zbliżających się wyborach parlamentarnych. W sondażach opinii społecznej poparcie dla UW ciągle oscyluje w okolicach progu wyborczego, częściej jednak wynosi ono poniżej 5% niż powyżej.

Bardzo trudna jest finansowa sytuacja Unii. Partia ciągle spłaca kredyt zaciągnięty w 2001 roku, a obecnie również nowy z kampanii do PE (dotacja za zdobyte w wyborach głosy pozwoli pokryć jedynie połowę pożyczonej kwoty). Kolejna kampania wyborcza będzie z konieczności skromna, co sprawia, że osiągnięcie dobrego wyniku nie będzie łatwe.

Łódź jest chyba najtrudniejszym dużym miastem dla Unii Wolności. Odsetek głosów, jaki lista UW zdobyła w wyborach do PE, nie gwarantuje jej uzyskania mandatu w wyborach do Sejmu RP, ani tym bardziej miejsc w Radzie Miejskiej. Poważnym problemem łódzkiej Unii Wolności jest brak znanych i popularnych liderów. Dla łodzian UW nadal kojarzy się przede wszystkim z Markiem Czekalskim i zarzutem korupcji; postępowanie w tej sprawie nadal toczy się przed sądem, ale jak w wielu tego typu przypadkach opinia publiczna wydała już swój wyrok. Inni ludzie w jakimś stopniu znani i kojarzeni z UW, tacy jak Marek Edelman czy Cezary Józefiak, z racji zaawansowanego wieku nie będą tworzyć przyszłości partii. Nie widać też osób z ambicjami do ubiegania się o przywództwo, które mogłyby liczyć na szersze poparcie wśród członków.

Unia Wolności wykazała jednak stosunkowo wysoką (jak na polskie warunki) stabilność instytucjonalną mimo niekorzystnych warunków. Przetrwała trzykrotną zmianę przywódcy zgodną z regułami wewnątrzpartyjnej demokracji; choć wynik wyborów szefa partii w 2000 roku był jedną z przyczyn odejścia znacznej części członków, partia przetrwała również i ten kryzys. Przetrwała także dwie klęski wyborcze i mimo to zdecydowała o samodzielnym starcie w kolejnych wyborach. Przetrwała też odejście charyzmatycznego przywódcy, który był jednocześnie twórcą partii i - chociaż znajdował się przez dłuższy czas na bocznym torze - nadal był dla wielu członków i sympatyków partii punktem odniesienia.76 Jednak często w mniej lub bardziej oficjalnych wypowiedziach członków partii wyrażane jest przekonanie, iż kolejnych przegranych wyborów do Sejmu RP Unia może już nie przetrwać.



2. Unia Polityki Realnej77


a. Program, idee, wartości

Unia Polityki Realnej jest jedyną na polskiej scenie politycznej partią prawicową w tradycyjnym znaczeniu tego słowa: o liberalnym programie gospodarczym oraz konserwatywnym nastawieniu społeczno-światopoglądowym. Program i idee, do których odwołuje się Unia, nie uległy istotnym zmianom od chwili jego przyjęcia w 1987 r. Określają je dokumenty: "Deklaracja programowa" i "Program", (przyjęte w 1989 r.), "Program gospodarczy" (1990) "Tożsamość Prawicy" (1996 r.), "Narodowa Platforma Wyborcza 1997".

Podstawę programu stanowią trzy elementy: wolność, prywatna własność i tradycja. Zdaniem partii, wolność działania jednostki może być ograniczana tylko wtedy, kiedy stanowi zagrożenie dla życia, zdrowia, wolności lub własności innych. Państwo ma pełnić jedynie funkcję "nocnego stróża", stojącego na straży jednostkowej wolności i własności, w jego gestii powinny zostać jedynie instytucje konieczne do funkcjonowania sądownictwa, wojska, policji i zmniejszonej do niezbędnych rozmiarów administracji.

UPR postuluje odbudowę życia społecznego na bazie podstawowych wartości i tradycji polskich oraz kultury chrześcijańskiej i cywilizacji łacińskiej: prawach i zasadach moralnych, godności, honorze, prawdzie, wolności, własności prywatnej i odpowiedzialności. Greckie umiłowanie prawdy, rzymskie prawo i religia chrześcijańska stanowią fundamenty tej cywilizacji. Zasady chrześcijaństwa powinny być uwzględnione w systemie prawnym i życiu publicznym, należy jednak zapewnić swobodę wyznania i praktyk religijnych.

Istotnym postulatem jest oparcie życia publicznego i gospodarczego na trwałym, rzadko zmienianym i zgodnym z prawami naturalnymi prawie. Zmiany dotyczące obciążeń finansowych obywateli powinny wchodzić w życie dopiero cztery lata po ich uchwaleniu. Jednostka, rodzina, naród, a także religie i moralność społeczna są uważane za pierwotne względem państwa, które winno im służyć zgodnie z wykształconymi przez wieki regułami. Obejmuje to m.in. nienaruszalność umów, swobodę działalności gospodarczej, nieingerowanie w życie rodzinne. UPR opowiada się za przywróceniem kary śmierci.

UPR uznaje, że obok systemu prawnego własność stanowi gwarancję autonomii jednostki, dobrobytu społecznego i stabilności państwa. Dlatego jednym z głównych celów Unii jest znaczne obniżenie i uproszczenie podatków wraz z jednoczesnym zredukowaniem wydatków państwa; postulat ten opiera się na przekonaniu, iż obywatel potrafi lepiej dysponować majątkiem, niż kosztowna w utrzymaniu machina biurokratyczna, i tylko on ma prawo decydować, co jest dla niego dobre. Stąd wynika postulat jak najdalej posuniętej prywatyzacji, która miałaby objąć również takie dziedziny, jak szkolnictwo i służba zdrowia, a także zniesienie przymusu ubezpieczeń. Państwo powinno całkowicie wycofać się z działalności gospodarczej. Zasadą powinno być uchwalanie budżetu państwa bez deficytu. Wszelkie cele kulturalne i społeczne, również charytatywne, mogą być realizowane przez fundacje i organizacje pozarządowe, finansowane ze składek prywatnych osób bądź instytucjonalnych sponsorów.

Unia posiada własny projekt konstytucji, opracowany przez Stanisława Michalkiewicza w 1992 r., obejmujący m.in. takie rozwiązania, jak system prezydencki, znacznie zmniejszoną liczebność obu izb parlamentu (wybieranych w wyborach większościowych), ograniczenie czynnego prawa wyborczego do Senatu do osób sprawujących funkcje publiczne z wyboru. Szczególny nacisk położony jest na ochronę wolności jednostki i wolności gospodarczej, a także rodziny opartej na władzy rodzicielskiej, ścisły rozdział władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

W programie UPR można znaleźć również takie postulaty, jak wprowadzenie armii zawodowej, finansowanie szkolnictwa poprzez system bonów oświatowych, zniesienie ceł, zniesienie finansowania partii z budżetu państwa, zakaz ustanawiania monopoli przez państwo (w tym także zniesienie koncesjonowania działalności gospodarczej), wprowadzenie podatku liniowego bądź pogłównego, likwidacja podatku spadkowego (nazywanego "podatkiem od wdów i sierot").

UPR popierała wstąpienie Polski do NATO, sprzeciwiała się natomiast integracji z Unią Europejską, oceniając ją jako organizację o charakterze biurokratyczno-centralistycznym, ograniczającą wolny rynek, dążącą do unifikacji kultur narodowych i laicyzacji społeczeństwa.


b. Nazwa i symbole partii

Pełna nazwa partii, pod jaką została zarejestrowana w 1990 roku, to Konserwatywno-Liberalna Partia "Unia Polityki Realnej". Tak więc już w samej nazwie widzimy odwołanie do dwóch podstawowych idei Unii. Nawiązuje ona także do Stronnictwa Polityki Realnej, konserwatywno-patriotycznego ugrupowania politycznego powstałego w 1905 roku pod przywództwem hrabiego Zygmunta Wielopolskiego. Unia miała ambicję łączyć środowiska konserwatystów, liberałów, ludowców, monarchistów i narodowców.

logologologo

Symbole partii są określone przez Statut i również wyraźnie nawiązują do propagowanych przez nią wartości.

Pierwszy z nich to flaga partii: błękitny krzyż św. Jerzego w białym obramowaniu na czarnym tle. Krzyż św. Jerzego symbolizuje odwagę w walce o zasady, kolor czarny jest symbolem wolności, błękit oznacza szlachetność, biel symbolizuje czystość i prawdę.

Drugi to umieszczona na białej tarczy waga (symbolizująca sprawiedliwość) z mewą (wolność) i diamentem (własność) na szalach; na obwodzie tarczy umieszczone są słowa-klucze Unii, przedzielone krzyżami maltańskimi (cztery ramiona krzyża symbolizują wierność, honor, wstrzemięźliwość i przezorność).78


c. Struktura organizacyjna79

Strukturę Unii Polityki Realnej należy określić jako dość skomplikowaną. Charakterystyczne jest dla niej łączenie elementów demokratycznych, wymaganych przez ustawę o partiach politycznych, z tendencjami do centralizacji i utrzymywania status quo.

Statut rozróżnia kilka rodzajów członkostwa; najistotniejszymi z punktu widzenia funkcjonowania partii są członkowie zwyczajni, członkowie sygnatariusze, kandydaci i członkowie nadzwyczajni (osoby prawne płacące składki). Kandydatem zostaje się deklarując poparcie dla zasad i programu UPR oraz opłacając składki. Kandydat ma wszelkie prawa członka zwyczajnego z wyjątkiem czynnego prawa wyborczego; kandydat staje się członkiem zwyczajnym jeśli ukończy 18 lat i był kandydatem przynajmniej trzy miesiące.80 Członkowie sygnatariusze są mianowani przez Straż dożywotnio lub do chwili usunięcia przez Straż, tworzą Konwentykl i cieszą się dodatkowymi uprawnieniami (które ulegają zawieszeniu w przypadku niepłacenia składek). Członkostwo ustaje m.in. na skutek zaległości składkowych przez okres przekraczający 6 miesięcy, wstąpienia do innej partii, wykluczenia przez Straż, popełnienia przestępstwa pospolitego. Wysokość składki członkowskiej jest ustalana przez władze centralne; Okręgi i Oddziały mogą nałożyć obowiązek płacenia dodatkowych składek na rzecz struktur lokalnych.

Krajowymi władzami partii są: Prezes, Sąd Naczelny, Konwent, Konwentykl, Prezydium Rady Głównej, Straż, Centralna Komisja Rewizyjna, Rada Główna, Rada Sygnatariuszów. Prezesem UPR od listopada 2002 roku jest Stanisław Wojtera, radny Warszawy, współzałożyciel KoLibra.

Jedynym w pełni demokratycznie wybranym ciałem jest Konwent, czyli zjazd wszystkich członków zwyczajnych bądź ich delegatów (zależnie od liczebności partii) oraz członków sygnatariuszów i delegatów członków nadzwyczajnych. Zbiera się nie rzadziej niż raz na cztery lata. Wybiera połowę Rady Głównej, tj. 6 członków tego organu, w tym wiceprzewodniczącego partii, oraz udziela Radzie Głównej absolutorium. Ciałem o wyższym prestiżu jest Konwentykl, który zbiera się nie rzadziej niż raz na rok. Wybiera on Prezesa partii, drugą połowę Rady Głównej (w tym drugiego wiceprzewodniczącego) oraz Radę Sygnatariuszy (która w przerwie między obradami Konwentyklu ma jego uprawnienia); do Konwentyklu też należy uzupełnianie składu Straży i Sądu Naczelnego (o ile nie ma w najbliższych planach posiedzenia Konwentu). Członkami Konwentyklu są członkowie sygnatariusze partii. Prezes partii, wraz z mianowanymi przez siebie sekretarzem i skarbnikiem oraz z dwoma wiceprzewodniczącymi stanowią Prezydium Rady Głównej. Rada Główna zatwierdza poważniejsze decyzje finansowe i polityczne, w tym listy kandydatów w wyborach i koalicje z innymi partiami. Prezes poza funkcjami reprezentacyjnymi wykonuje wszystkie czynności niezastrzeżone dla innych władz, ważniejsze decyzje musi jednak konsultować z wiceprzewodniczącymi, a na ich żądanie zwołać posiedzenie Prezydium Rady Głównej.

Centralna Komisja Rewizyjna składa się z trzech członków wybieranych przez Konwent, Konwentykl i Sąd Naczelny; kontroluje gospodarkę finansową partii i wnioskuje o udzielenie absolutorium wszystkim organom partii, może zawieszać członków partii. Członkowie Sądu Naczelnego są wybierani na czas nieokreślony przez Konwentykl; Sąd zajmuje się wykładniami Statutu i Regulaminu, może zawieszać członków partii, wydaje orzeczenia o winie. Straż składa się z pięciu osób wybieranych przez Konwent; w kompetencjach Straży leży mianowanie członków sygnatariuszów (dożywotnio) na wniosek Prezesa, Konwentyklu lub Konwentu, oraz wykluczanie członków na wniosek władz centralnych, zarządu okręgu lub 15 zwykłych członków (od tej decyzji nie przysługuje odwołanie).

Strukturami lokalnymi UPR są Okręgi i oddziały. Mogą one samodzielnie ustalać reguły działania, jednak istnieją wzorcowe regulaminy ich funkcjonowania, obowiązujące w przypadku, gdy nie ustalono innych rozwiązań.

Na terenie województw funkcjonują Okręgi UPR. Władzami Okręgu są Konwent Okręgu (zjazd wszystkich członków z danego Okręgu zwoływany nie rzadziej niż raz na dwa lata), Konwentykl Okręgu (członkowie sygnatariusze, prezesi oddziałów i prezes okręgu), Prezes Okręgu, Zarząd Okręgu i Okręgowa Komisja Rewizyjna. Prezes Okręgu jest mianowany i odwoływany przez Prezesa Rady Głównej UPR, musi jednak uzyskać wotum zaufania ze strony własnego Konwentu Okręgu. Zarząd Okręgu jest w całości mianowany przez Prezesa Okręgu. Konwent wybiera Okręgową Komisję Rewizyjną.

Podstawowym ogniwem UPR jest Oddział tworzony na terenie powiatu lub kilku powiatów uchwałą Konwentyklu Okręgowego. Władzami Oddziału są Walne Zebranie (zwoływane raz na rok), Prezes Oddziału, Zarząd Oddziału i Komisja Rewizyjna. Walne Zebranie wybiera prezesa Oddziału, członków Komisji Rewizyjnej, a w razie potrzeby również delegatów; udziela także absolutorium Zarządowi Oddziału, ustala wysokość składki oddziałowej, ma także prawo do ustalania wytycznych dla działań Zarządu Oddziału i Kół. Wzorcowy regulamin oddziałów dopuszcza różne opcje wyboru Zarządu Oddziału: może być on w całości mianowany przez Prezesa Oddziału, w całości wybierany przez Walne Zebranie, lub też obowiązuje rozwiązanie pośrednie; preferowana jest pierwsza opcja81. Zarząd jest władny zawierać porozumienia z innymi partiami lub organizacjami na szczeblu równorzędnym i delegować przedstawicieli do ewentualnych wspólnych ciał.

Ogniwami pomocniczymi są Koła, tworzone decyzją Zarządu Oddziału na wniosek zainteresowanych. Koło musi mieć przynajmniej trzech członków; jego pracami kieruje Zarząd Koła. Koło może posiadać własny regulamin. Prezesi kół mają prawo uczestniczyć w posiedzeniach zarządu oddziału z głosem doradczym.

Główna siedziba Unii Polityki Realnej mieści się w Warszawie przy ul. Nowy Świat. Partia liczy ponad 1 tys. członków82 w 16 okręgach podzielonych na 74 oddziały. UPR nie ma formalnej młodzieżówki, współpracuje jednak z KoLibrem - młodzieżowym stowarzyszeniem promującym idee konserwatywno-liberalne. Obecne władze UPR wywodzą się właśnie z tej organizacji. Organem prasowym UPR jest wydawany przez Janusza Korwina-Mikke tygodnik "Najwyższy Czas!", dostępny w publicznym obiegu.


d. Historia partii

Unia Polityki Realnej liczy swoją historię od jesieni 1987 roku83, kiedy to 14 listopada, w 70. rocznicę wydania przez Radę Regencyjną Manifestu, w którym zawarta była deklaracja niezależności od władz okupacyjnych, podpisano akt założycielski Ruchu Polityki Realnej. Wśród sygnatariuszy byli Janusz Korwin-Mikke (koordynator), Stefan Kisielewski, Stanisław Michalkiewicz, Aleksander Jędraszczyk, Andrzej Zawiślak, Ryszard Czarnecki. W deklaracji programowej podniesiono m.in. potrzebę radykalnej zmiany systemu oświaty, nauki i kultury oraz pełnego wycofania się państwa z działalności gospodarczej, odbudowy podstawowych wartości polskiej kultury i cywilizacji łacińskiej, praw i zasad moralnych, godności, honoru, prawdy, wolności, własności prywatnej i odpowiedzialności. Deklaracja wskazywała też na konieczność wprowadzenia trójpodziału władzy, apolityczności wojska (ochotniczej armii zawodowej), autonomii wyższych uczelni, zniesienia cenzury prewencyjnej i represyjnej.

W 1988 roku RPR przekształcono w stowarzyszenie o nazwie Unia Polityki Realnej, którego prezesem został Janusz Korwin-Mikke. Bez zmian pozostały deklaracja oraz program. 6 grudnia 1990 roku zarejestrowano partię polityczną o nazwie Konserwatywno-Liberalna Partia Unia Polityki Realnej. UPR skupiała kilka nurtów szeroko rozumianej prawicy, w tym liberalny, konserwatywny (dwa najsilniejsze), narodowy i monarchistyczny.

W wyborach prezydenckich w 1990 roku Unia zgłosiła jako swojego kandydata Janusza Korwina-Mikke, nie zdołał on jednak zebrać 100 tys. podpisów pod swoją kandydaturą. Korwin-Mikke dwukrotnie jeszcze ubiegał się o prezydenturę, w 1995 i 2000 r., jednak bez powodzenia (zdobył odpowiednio 2,4 i 1,4 % głosów). Kilka razy84 startował też w wyborach do Senatu, i choć na ogół osiągał dobre wyniki (sięgające nawet kilkunastu procent głosów), również nigdy nie udało mu się zdobyć mandatu.

Korwin-Mikke od początku transformacji ustrojowej ostro krytykował duży wpływ "Solidarności" jako związku zawodowego na politykę rządu, wskazywał na jej lewicowy (pod względem gospodarczym) charakter. Jego nieprzejednana postawa i sprzeciw wobec współpracy z działaczami "Solidarności" doprowadziły do rozłamów w UPR. W 1990 r. z partii odeszli m.in. senator Andrzej Machalski i poseł Andrzej Zawiślak, którzy weszli do parlamentu jako kandydaci Komitetu Obywatelskiego, a także około 1/3 członków skupionych w kilku oddziałach terenowych, w tym Sławomir Jaruga i Aleksander Jędraszczyk. Utworzyli oni Partię Konserwatywno--Liberalną.

W wyborach parlamentarnych w 1991 r. UPR wystartowała samodzielnie. Uzyskała 2,3% głosów i wprowadziła do Sejmu 3 posłów: Janusza Korwina-Mikke, Lecha Pruchno-Wróblewskiego i Andrzeja Sielańczyka; w trakcie kadencji do koła UPR dołączył Antoni Dzierżyński. W związku z przegraną PKL w tych wyborach, większość secesjonistów wróciła do UPR, część weszła w skład Kongresu Liberalno-Demokratycznego. W działalności sejmowej UPR skupiała się głównie na zagadnieniach gospodarczych, jednak najbardziej brzemienną w skutki była inicjatywa uchwały lustracyjnej, nakazującej ministrowi spraw wewnętrznych ujawnienie nazwisk posłów, senatorów, ministrów, wojewodów, sędziów i prokuratorów będących tajnymi współpracownikami UB i SB. Skandal, jaki wybuchł z powodu wykonania uchwały, był przyczyną upadku rządu Olszewskiego. Posłowie UPR poparli również wotum nieufności wobec gabinetu Suchockiej.

Na skutek wprowadzenia 5% progu wyborczego, Sejm I kadencji był jedynym, do którego UPR wprowadziła samodzielnie własnych przedstawicieli.85 W wyborach w 1993 r., startując samodzielnie, uzyskała 3,2% głosów. Po tych wyborach po prawej stronie sceny politycznej można było zaobserwować kilka inicjatyw, mających na celu zjednoczenie środowiska przed kolejnymi wyborami. UPR odmówiła jednak podpisania porozumień, ponownie nie zgadzając się na współpracę z NSZZ "Solidarność".

Na przełomie 1995 i 96 roku partia przeżyła kolejny rozłam. Przyczyną był spór o poparcie Lecha Wałęsy w drugiej turze wyborów prezydenckich. Korwin-Mikke odmówił udzielenia tego poparcia. Działacze przeciwni polityce prezesa, po nieudanej próbie przejęcia władzy w partii, utworzyli w styczniu 1996 r. nowe ugrupowanie pod nazwą Stronnictwo Polityki Realnej, z Mariuszem Dzierżawskim na czele.

W 1997 roku UPR konsekwentnie nie weszła w skład AW"S". Zawiązała natomiast koalicję m.in. z Partią Republikańską; wspólny komitet pod nazwą Unia Prawicy Rzeczpospolitej (skrót UPRz) zdobył jednak tylko 2% głosów. Wtedy też z funkcji prezesa partii zrezygnował Janusz Korwin-Mikke. Na jego miejsce wybrano Stanisława Michalkiewicza. Michalkiewicz złożył rezygnację po dwóch latach, a na czele partii ponownie stanął Korwin-Mikke.

W 2001 r. UPR zdecydowała się na współpracę z silniejszym koalicjantem - Platformą Obywatelską. We wszystkich okręgach wyborczych UPR wystawiła po jednym swoim kandydacie na ostatnim miejscu listy PO. Jednak również to posunięcie nie przyniosło Unii mandatów.86

W tym czasie głównymi inicjatywami politycznymi UPR były walka o 11% podatek liniowy oraz zbieranie podpisów pod obywatelskim wnioskiem o referendum w sprawie przywrócenia kary śmierci. Wiosną 2002 UPR zaangażowała się w zakończoną sukcesem społeczną inicjatywę ustawodawczą broniącą sklepów z tanią odzieżą.

Więcej sukcesów niż na szczeblu krajowym UPR odnosiła w wyborach na szczeblach samorządowych, często zawiązując koalicje z innymi partiami prawicowymi. Najlepsze wyniki odnotowywała w dużych aglomeracjach (szczególnie w Trójmieście, Krakowie i Warszawie). Jednym z większych sukcesów było objęcie funkcji burmistrza w Kamieniu Pomorskim, gdzie Unii udało się zrealizować wiele punktów własnego programu. Do wyborów samorządowych w 2002 r. UPR przystąpiła samodzielnie na poziomie sejmików wojewódzkich (bez sukcesu), zaś na poziomie powiatów i gmin zawierała koalicje lokalne. Zdobyła mandaty radnych w kilku dużych miastach (w Gdańsku, Bydgoszczy, Płocku, Lesznie, Warszawie) oraz dwa stanowiska burmistrzów.

W październiku 2002, na skutek dymisji Korwina-Mikke, funkcję szefa partii objął Stanisław Wojtera, radny Warszawy, prezes Stowarzyszenia KoLiber. Za jego kadencji UPR podjęła m.in. działania na rzecz likwidacji obowiązku montowania kas fiskalnych w taksówkach oraz protesty przeciwko wprowadzeniu ustawy o biopaliwach. Przygotowano nowele ustaw znoszących finansowanie partii politycznych z budżetu państwa oraz likwidujące podatek spadkowy.

W 2003 roku partia aktywnie włączyła się w kampanię referendalną, namawiając do głosowania przeciw akcesji Polski do Unii Europejskiej; nawiązano w tym zakresie oficjalną współpracę z Ligą Polskich Rodzin. W wyborach do Parlamentu Europejskiego Unia Polityki Realnej ponownie wystartowała samodzielnie, uzyskując 1,9% głosów.

Tabela 8. Wyniki wyborcze UPR87
źródło: opracowanie własne

RokRodzaj wyborówliczba zdobytych głosówodsetek zdobytych głosówliczba zdobytych mandatów
1990prezydenckie---
1991Sejm RP253 0242,26%3
1993Sejm RP438 5593,16%-
1995prezydenckie428 9692,40%-
1997Sejm RP266 3172,03%-
2000prezydenckie252 4991,43%-
2001Sejm RP66 6300,51%-
2004Parlament Europejski113 6751,87%-


e. Geograficzne zróżnicowanie elektoratu

Zróżnicowanie poparcia dla Unii Polityki Realnej odzwierciedla mapa 2., na której przedstawione są odsetki głosów zdobytych przez UPR w poszczególnych powiatach w wyborach do Parlamentu Europejskiego.

Mapa 2. Zróżnicowanie geograficzne elektoratu UPR w wyborach do Parlamentu Europejskiego
źródło: opracowanie własne na podstawie www.pkw.gov.pl

mapa

Tym, co się najbardziej rzuca w oczy, jest szczególnie wysokie poparcie w województwach dolnośląskim i opolskim. Te dwa województwa tworzyły okręg nr 12, w którym na pierwszym miejscu listy UPR stał jej były prezes - Janusz Korwin-Mikke. Jest to najbardziej znany polityk tej partii, a - jeśli nie brać pod uwagę osób szczególnie zainteresowanych UPR - być może nawet jedyny znany. Nic więc też dziwnego, że UPR akurat w tym okręgu miała najwyższe poparcie, sięgające nawet 5,6% w samym Wrocławiu.88 Głosy zdobyte przez Korwina-Mikke stanowiły 92% wszystkich głosów oddanych na UPR w okręgu i 20% w kraju.

Słabsze wyniki UPR zanotowała w województwach wschodnich oraz w śląskim i świętokrzyskim.

Poza tym geograficzny rozkład poparcia dla tej partii charakteryzuje się dużą nieregularnością. Obok "białych plam" występują powiaty o wysokim odsetku zdobytych głosów i nie zawsze są to duże miasta o statusie powiatów grodzkich. Po wnikliwszej analizie okazuje się, że w stosunkowo wysokich wynikach wyborczych UPR w niektórych powiatach ogromny udział mają kandydaci z dalszych miejsc na listach, zamieszkali na danych terenach, a nie tylko liderzy list, na których zwykle najczęściej głosują wyborcy. Świadczy to o dużym znaczeniu zaangażowania poszczególnych członków Unii Polityki Realnej w prowadzenie własnych prywatnych kampanii wyborczych.

Zależność między odsetkiem ludności miejskiej w poszczególnych powiatach a wynikami wyborczymi UPR jest mniejsza niż w przypadku UW. Współczynnik korelacji Pearsona wynosi tylko 0,23; zależność jest więc nieznaczna, acz istotna statystycznie.89 W miastach UPR zdobyła 2,12% głosów, na wsi - 1,23%.90


f. Wyniki w sondażach opinii publicznej
Wykres 2. Wyniki Unii Polityki Realnej w sondażach opinii publicznej
źródło: opracowanie własne na podstawie badań CBOS, OBOP i Ipsos

wykres

Wyniki, jakie Unia Polityki Realnej uzyskiwała w badaniach opinii publicznej w ciągu ostatnich dwóch lat (przedstawione na wykresie 2), nie są zachęcające dla potencjalnych wyborców. UPR uzyskuje w sondażach poparcie rzędu 1-2%, zbliżając się czasem do 0%, a więc znacznie poniżej progu wyborczego. Wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego, w których UPR uzyskała niecałe 2% poparcia, potwierdziły trafność sondaży. Należy jednak zwrócić uwagę, że "twardy elektorat" partii jest na tyle wysoki i stabilny, iż instytuty badania opinii publicznej nie decydują się na pominięcie UPR w swoich badaniach.


g. Struktury w Łodzi

Początki łódzkiej Unii Polityki Realnej nie należą do łatwych. W rozłamie, jaki miał miejsce w 1990 r., UPR straciła większość członków, w tym współzałożyciela i prezesa partii Jacka Dębskiego oraz Sławomira Jarugę, łódzkiego biznesmena. Część z nich znalazła się potem w Kongresie Liberalno-Demokratycznym. W wyborach samorządowych UPR wystartowała samodzielnie, rejestrując jednak listy tylko w 4 okręgach (na 10) i wystawiając jedynie ośmioro kandydatów, nie zdobywając też mandatów.

W wyborach do Sejmu RP w 1991 roku łódzka UPR uzyskała 2,8% głosów, a więc wynik powyżej średniej krajowej, nie przyniosło to jednak mandatu. Podobnie było w 1993 roku, gdy UPRz zdobyła przeszło 4% głosów, a komitet nie przekroczył progu wyborczego w skali kraju.

UPR na krótko związała się z Łódzkim Porozumieniem Obywatelskim91, jednak ani razu nie wystartowała z nim wspólnie w wyborach. Współpracę zerwała już w 1993 roku, zarzucając lewicowy charakter niektórym organizacjom skupionym w ŁPO (zwłaszcza KPN).

W wyborach samorządowych w 1994 roku UPR zawiązała koalicję z Ruchem dla Rzeczypospolitej i Ruchem Trzeciej Rzeczypospolitej. Komitet pod nazwą "Koalicja na rzecz Łodzi - Prawica" zdobył jeden mandat; radnym został Witold Skrzydlewski, który jednak przeszedł do klubu radnych "Nowa Łódź" i w kolejnych wyborach startował już z listy Unii Wolności.

Konflikt, jaki miał miejsce w Unii Polityki Realnej na przełomie 1995 i 1996 roku, dotyczący wyborów prezydenckich dotknął również łódzkie struktury partii, z których odeszło wielu członków.

W 1997 roku, podobnie jak w całym kraju, łódzka UPR poszła do wyborów wspólnie z Partią Republikańską. Nie wzmocniło to specjalnie Unii, gdyż PR w Łodzi praktycznie nie istniała; z jej poparcia wystartowało zaledwie dwoje kandydatów (na 22).

Mandatów radnych nie udało się UPR zdobyć również w wyborach samorządowych w 1998 roku, tym razem przy samodzielnym starcie.

W 2001 roku Unię na liście Platformy Obywatelskiej reprezentował Krzysztof Nowak, działacz pabianicki. Zdobył on ponad 2 tys. głosów, co było szóstym wynikiem wśród kandydatów PO i umożliwiło Platformie zdobycie drugiego mandatu w okręgu.

W wyborach samorządowych w 2002 roku UPR ponownie wystartowała samodzielnie, wystawiając również kandydata na prezydenta Łodzi - Adama Szewca, studenta WSHE92. Wycofał się on jednak tuż przed dniem wyborów, co zdezorientowało część elektoratu UPR. Partia po raz kolejny nie przekroczyła progu wyborczego ani na szczeblu wojewódzkim, ani miejskim.

Pierwsza połowa 2003 roku to aktywna kampania łódzkich struktur UPR przeciw wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Organizowano happeningi, pikiety, akcje ulotkowe, a także konferencję eurosceptyczną. W kampanii tej UPR współpracował z Ligą Polskich Rodzin.

Wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się bez kandydatów łódzkiego oddziału partii. Zostali oni wycofani z projektowanej listy wyborczej na znak protestu przeciwko wstawieniu na pierwsze miejsce przez władze krajowe partii Kacpra Korwina-Mikke, syna Janusza. Sprzeciw wzbudził zwłaszcza styl podjęcia decyzji - w ostatniej chwili, bez konsultacji z łódzkimi działaczami. Łódzki oddział włączył się jednak lojalnie w kampanię wyborczą, a wynik partii w Łodzi w efekcie był o ponad 1% wyższy niż średnia krajowa.

Wyniki, jakie Unia Polityki Realnej (a także jej kandydaci) uzyskiwała na terenie Łodzi zaprezentowane są zbiorczo w tabeli 9.

Tabela 9. Wyniki wyborcze UPR w Łodzi93
źródło: opracowanie własne

RokRodzaj wyborówliczba zdobytych głosówodsetek zdobytych głosówliczba zdobytych mandatów
1990samorządoweb.d.b.d.-
1990prezydenckie---
1991Sejm RP10 5522,77%-
1993Sejm RP19 0654,16%-
1994samorządowe94b.d.b.d.1
1995prezydenckie23 6634,07%-
1997Sejm RP11 7542,78%-
1998samorz. - Rada Miejska4 2961,83%-
2000prezydenckie10 4842,48%-
2001Sejm RP2 0400,61%-
2002samorz. - Sejmik6 1253,92%-
2002samorz. - Rada Miejska5 6333,57%-
2004Parlament Europejski4 9943,01%-

Oddział Łódzki UPR ze względów finansowych nie ma obecnie własnej siedziby, spłaca jeszcze długi, które narosły w trakcie wynajmowaniu lokalu w kamienicy przy ul. Zielonej. Rolę siedziby pełni pub Zapiecek przy ul. Piotrkowskiej 43, w którym odbywają się zebrania członków partii. Właściciel pubu, będący sympatykiem Unii, zezwala na użytkowanie lokalu także w godzinach, gdy jest on zamknięty dla zwykłych klientów. Jednak akcesoria służące działalności, takie jak flagi, transparenty, tablice z hasłami, sprzęt nagłaśniający, rozmaite gadżety, a także dokumentacja, przechowywane są w domach członków partii.

Spotkania członków i sympatyków partii odbywają się co tydzień. Mają one najczęściej charakter nieformalnych dyskusji na różne tematy, mniej lub bardziej związane z programem i działalnością UPR. Zwykle pojawia się na nich od 10 do 20 osób. Spotkania z Januszem Korwinem-Mikke oraz Stanisławem Michalkiewiczem (na które wynajęto sale) przyciągały znacznie szerszą publiczność; trudno jednak ocenić, jaką część ich uczestników stanowili członkowie i stali sympatycy partii, gdyż spotkania te miały charakter otwarty. W okresie przedświątecznym organizowane jest również spotkanie wigilijne, a letnim - wyjazdowe pikniki przy ognisku.

Wszyscy członkowie partii płacą składki miesięczne w wysokości 6 zł, i jest to zasada dość restrykcyjnie przestrzegana; zgodnie ze Statutem, każdy członek partii musi mieć składki opłacone za cały bieżący rok. W pracach partii biorą również udział sympatycy, którzy składek członkowskich nie płacą. Prezes Oddziału Grzegorz Sztemborowski ocenił liczbę członków płacących składki95 na około 30 osób, zaś liczbę stałych zaangażowanych w prace partii sympatyków na około 5 osób. Na największą akcję organizowaną w czasie kampanii wyborczej wspólnie ze Stronnictwem Narodowym ("Marsz do kapitalizmu" 6 VI 2004) przybyło łącznie około 40 osób.

W skład Oddziału Łódzkiego wchodzi koło na osiedlu Janów oraz w Pabianicach.

Ze względu na niską liczebność partii, przy organizowaniu różnego rodzaju pikiet, happeningów i demonstracji UPR chętnie współpracuje z innymi organizacjami, zwłaszcza o profilu narodowym. W kampanii referendalnej Unia ściśle współdziałała z Ligą Polskich Rodzin; rozważany był nawet późniejszy wspólny start w wyborach do PE. Wśród innych organizacji należy wymienić Młodzież Wszechpolską (dwoje młodych członków UPR jest również aktywnymi działaczami MW), Stronnictwo Narodowe, Ruch Katolicko-Narodowy i Narodowe Odrodzenie Polski. Na zebraniach UPR można zauważyć różnice zdań dotyczące współpracy z tymi organizacjami - od pełnej akceptacji, do sceptycyzmu i niechęci. Kontrowersji nie budzi natomiast współpraca z KoLibrem, który jest uważany za nieformalną młodzieżówkę partii. Prezesem łódzkiego KoLibra jest jeden z członków UPR.

UPR nie miała większych problemów z zebraniem wymaganych 10 tys. podpisów, zebrała ich nawet około 15 tys. Przyczyną tego był fakt, iż UPR - podobnie jak wiele innych partii - za zbieranie podpisów oferowała zgłoszenie do komisji wyborczych; oferta ta była otwarta, plakaty werbujące zbieraczy były rozwieszane przede wszystkim na łódzkich uczelniach.96

Tematy akcji politycznych łódzkiej UPR związane są przede wszystkim z ideą wolności gospodarczej - jak np. regularne pikiety pod siedzibą ZUS domagające się likwidacji tej instytucji, marsze do kapitalizmu, akcje antyunijne (m.in. topienie Euromarzanny), obniżenie wszelkiego rodzaju podatków. Wspólnie z organizacjami narodowo-katolickimi - organizowane są akcje prezentujące postulaty ze sfery obyczajowej, jak np. wprowadzenie kary śmierci, zakaz aborcji, sprzeciw wobec promocji homoseksualizmu. Działacze oceniają swój oddział jako jeden z aktywniejszych w kraju.


h. Podsumowanie

Unikalność programu UPR jest zapewne jedną z przyczyn trwałości partii i jej funkcjonowania w polityce, mimo kolejnych niepowodzeń wyborczych. Dla ludzi łączących liberalne poglądy gospodarcze z konserwatywnym światopoglądem Unia jest jedynym możliwym wyborem. Z drugiej strony właśnie ta wyjątkowość w połączeniu z radykalizmem97 sprawia, że partia jest uważana przez przeciwników i większość mediów za swoiste curiosum, dziwoląg, który nie może być traktowany jako poważny podmiot polityczny. Sytuacja ta spycha partię na margines życia politycznego.

Problemem UPR jest niewątpliwie fakt, iż w zasadzie tylko jeden polityk tej partii jest znany szerszej publiczności i kojarzony z nią bezbłędnie. Można się o tym przekonać chociażby porównując wyniki wyborcze uzyskane przez poszczególnych kandydatów. Dla przeciętnego wyborcy, UPR to po prostu Janusz Korwin-Mikke, polityk tyleż błyskotliwy, co kontrowersyjny. Dominującej pozycji Korwina-Mikke nie przełamała krótka prezesura Stanisława Michalkiewicza ani też nowego lidera partii Stanisława Wojtery. Podkreślić jednak trzeba, że chociaż UPR przez wielu była uważana za partię wodzowską, skupioną wokół jednego człowieka, możliwa była w niej trzykrotna zmiana prezesa.

Warto zauważyć, że UPR jako jedna z nielicznych pozaparlamentarnych partii prawicowych wykazuje ciągłość struktur i nie ma problemów z Państwową Komisją Wyborczą i Sądem Okręgowym w Warszawie prowadzącym ewidencję partii politycznych. Unia spełnia wymogi określone w ustawie o partiach politycznych, sprawozdania finansowe składane są w terminie i przyjmowane bez zastrzeżeń, również legalność wyboru kolejnych ekip kierowniczych nie budzi wątpliwości. Tymczasem partie, które powstały w wyniku rozłamów w UPR, nie przetrwały.

Wiele wskazuje na to, iż Unia Polityki Realnej zdobyła sobie stabilne miejsce w polskiej polityce. Jest wprawdzie partią marginalną, ale jednak trwałą. Od 11 lat nie udało jej się osiągnąć sukcesu w wyborach na szczeblu krajowym, a wyniki w sondażach opinii publicznej nie dają nadziei na rychłą zmianę tej sytuacji. Mimo to UPR istnieje, działa i ma się stosunkowo - jak na swoją pozycję - dobrze. Należy przypuszczać, że kolejna klęska wyborcza nie będzie dla członków partii niczym zaskakującym i nie wpłynie w istotny sposób na funkcjonowanie organizacji.


następny rozdział: V. Unia Polityki Realnej - analiza wywiadów



Przypisy

40 por. www.uw.org.pl, Roszkowski, Kofman (1997), Nalewajko (1997), Partie... (2000) wróć

41 wystąpienie W. Frasyniuka na Kongresie Krajowym 2 października 2004 r. wróć

42 Na podstawie Statutu Unii Wolności uchwalonego 26 stycznia 1997 r. 2 października 2004 r. nadzwyczajny Kongres Krajowy przyjął nowy statut partii mający na celu dostosowanie organizacji partii do okręgów wyborczych do Sejmu RP. Zmiany te wejdą w życie w pierwszych miesiącach 2005 roku. wróć

43 Do delegatów wybieranych, którzy muszą stanowić przynajmniej 2/3 ogólnej liczby delegatów, dochodzą również delegaci "z urzędu" - członkowie zarządu partii, Rady Krajowej, Krajowej Komisji Rewizyjnej i Krajowego Sądu Koleżeńskiego, posłowie, senatorowie i eurodeputowani. wróć

44 oraz, podobnie jak w przypadku Kongresu Krajowego, delegaci z urzędu. wróć

45 oficjalne dane wg skarbnika krajowego UW. wróć

46 Potwierdzeniem jest chociażby skład kierownictwa obecnej UW. Na 30 osób tworzących Zarząd i Radę Polityczną, zaledwie trzy wywodzą się z Kongresu Liberalno-Demokratycznego, natomiast aż 20 z Unii Demokratycznej; sześć osób wstąpiło do Unii Wolności już po zjednoczeniu; przeszłości jednej nie udało mi się ustalić (z wysokim prawdopodobieństwem jest to jednak również reprezentant UD). wróć

47 Suchocka do 1984 była członkiem SD. wróć

48 www.uw.org.pl wróć

49 deklaracja założycielska ROAD została ogłoszona 16 lipca 1990 r. wróć

50 por. Pierwszy krok do Europy (1990) wróć

51 Znacznie później, po klęsce Unii Pracy w wyborach w 1997 roku, Zbigniew Bujak nie godząc się na porozumienie UP z SLD wraz z grupą działaczy UP wstąpił ostatecznie do Unii Wolności. wróć

52 Zmiana profilu partii na wyraźnie liberalny oraz wewnętrzne walki frakcyjne były przyczynami odejścia z Unii innego ważnego działacza opozycyjnego - Andrzeja Celińskiego, który przeszedł do SLD. wróć

53 Utworzono komitet pod nazwą Blok "Senat 2001" wróć

54 Mechanizm, który prawdopodobnie miał w tym wypadku miejsce, opisuje Eldersveld: "Niektóre partie polityczne przez długi czas pozostają we władzy zamkniętej elity przywódców [...]. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy elita partyjna połączona jest jakimś wspólnym doświadczeniem politycznym o istotnym znaczeniu, na przykład wspólnym udziałem w walce wyzwoleńczej". Koncepcję Eldersvelda przytacza Wiatr (1999: 283). wróć

55 SKL w 2001 r. poszedł do wyborów z Platformą obywatelską, przeżył jednak rozłam: część pod przywództwem Jana Rokity przystąpiła do PO, zaś reszta zjednoczyła się z PPChD tworząc Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe - Ruch Nowej Polski. wróć

56 Ruch Społeczny to przemianowany Ruch Społeczny AW"S" - partia, która w założeniu miała być polityczną reprezentacją NSZZ "Solidarność" i wchłonąć inne partie prawicowe skupione w koalicyjnym komitecie AW"S". wróć

57 Prowadzenie gospodarki finansowej komitetu wyborczego partii w czasie wyborów samorządowych ze względu na wielką liczbę kandydatów i przepływów gotówki jest przedsięwzięciem znacznie bardziej złożonym i ryzykownym (groźba utraty finansowania z budżetu państwa w wypadku udowodnienia nieprawidłowości) niż w wyborach parlamentarnych. W przypadku UW, w związku z bardzo trudną sytuacją finansową, koszty ewentualnych niedociągnięć mogłyby spowodować nawet bankructwo partii. wróć

58 por. część III.3. pracy wróć

59 dwa mandaty w woj. dolnośląskim i jeden w woj. śląskim wróć

60 Formalnie UW zmieniła przynależność z chadeckiej EPP (Europejska Partia Ludowa) na ELDR (Europejska Partia Liberałów, Demokratów i Reformatorów) 6 grudnia 2002 r., decyzja została jednak podjęta znacznie wcześniej. U jej podłoża leżały nadzieje na lepszą współpracę z ELDR niż z EPP, do której wstąpiła Platforma Obywatelska. wróć

61 Do tabel nr 6, 7, 8 i 9 odnoszą się następujące uwagi:
1) w tabelach dotyczących Unii Wolności
a) w wyborach przed 1994 rokiem uwzględniono tylko głosy oddane na UD;
b) w wyborach samorządowych w 2002 roku chodzi o komitet Unia Samorządowa;
2) w tabelach dotyczących UPR:
a) w 1997 r. chodzi o Unię Prawicy Rzeczpospolitej (koalicja UPR i Republikanów),
b) w 2001 uwzględniono wyniki kandydatów UPR startujących z ostatnich miejsc na listach PO wróć

62 obliczenia własne na podstawie www.pkw.gov.pl oraz danych ze spisu powszechnego z 2002 r. (www.stat.gov.pl) wróć

63 www.pkw.gov.pl wróć

64 Taki sam wynik UW uzyskała w sondażu CBOS przeprowadzonym w dniach 4-8 czerwca, w którym pytano respondentów o planowany udział w wyborach do PE. wróć

65 por. Kubiak, Przybyłowska, Wojciechowska-Miszalska (1990) wróć

66 Kandydaci komitetu mogli mieć przy nazwisku podaną informację, jaka partia ich popiera; członkowie UW skorzystali z tej możliwości i oni właśnie zdobyli większość głosów. wróć

67 Maria Dmochowska musiała zachować apolityczność ze względu na pracę w Instytucie Pamięci Narodowej, Cezary Józefiak - ze względu na pracę w Radzie Polityki Pieniężnej. wróć

68 Świadczy o tym chociażby jego wynik w wyborach do Sejmu; mimo iż Rosset kandydował z drugiego miejsca na liście, uzyskał niemal tyle samo głosów, co lider listy Andrzej Jędrzejczak. wróć

69 por. przyp. 61; do tabel 7 i 9, w których prezentowane są wyniki dotyczące Łodzi, odnoszą się również następujące uwagi:
1) w wyborach do Sejmu RP oraz w wyborach prezydenckich przed 1999 rokiem uwzględniono województwo łódzkie w kształcie sprzed reformy administracyjnej,
2) w wyborach do Sejmu RP, Parlamentu Europejskiego oraz prezydenckich po 1999 r. uwzględniono wyniki z terenu okręgu nr 9 w wyborach do Sejmu RP, tj. teren Łodzi, powiatu łódzkiego wschodniego i powiatu brzezińskiego,
3) w wyborach do obu szczebli samorządu uwzględniono jedynie głosy oddane na terenie Łodzi. wróć

70 Komitet Wyborczy "Nowa Łódź" wróć

71 Komitet Wyborczy "Nowa Łódź - Unia Wolności" wróć

72 Komitet Wyborczy "Witold Rosset - Łódź na fali" wróć

73 Stan na listopad 2004. wróć

74 Sytuacja zmieniła w styczniu 2005, kiedy redakcję strony UW przejął jeden z członków młodzieżówki. wróć

75 zaległości nie przekraczające jednego roku (stan na listopad 2004) wróć

76 I nadal jest, o czym świadczy entuzjastyczne przyjęcie Mazowieckiego na ostatnim Zjeździe Krajowym Unii Wolności, a także dążenie władz partii do zyskania poparcia byłego premiera przy każdej okazji (np. w wyborach do Parlamentu Europejskiego). wróć

77 na podstawie www.upr.org.pl, Współczesne partie... (2003), Partie polityczne... (1997), archiwum dokumentów i druków ulotnych UPR p. Wenerskiego wróć

78 www.zakonmaltanski.pl wróć

79 na podstawie Statutu UPR uchwalonego 23 listopada 2003 roku wróć

80 Znamienne jest stopniowe skracanie okresu kandydackiego. Według Michniewicza (w: Partie polityczne... 1997: 91) wynosił on cały rok, zaś jeden z moich respondentów wspomina o dwuletnim okresie kandydackim na początku lat 90. Podobnie rzecz się ma z wiekiem, w którym można zostać pełnoprawnym członkiem partii; na początku działalności wymagane było ukończenie 23 roku życia, w 1997 r. - 21. Z partii typowo kadrowej UPR przekształciła się zatem w partię bardziej otwartą na nowych członków, co niewątpliwie jest skutkiem szczupłości grona potencjalnych chętnych do wsparcia partii. wróć

81 ona również obowiązuje w Oddziale Łódzkim wróć

82 dane według skarbnika krajowego UPR na początek 2005 r. wróć

83 Początki współpracy głównych postaci UPRu to pierwsza połowa lat 80., głównie w sferze podziemnego wydawnictwa ("Officyna Liberałów"). W 1984 roku Janusz Korwin-Mikke wspólnie ze Stefanem Kisielewskim założyli partię pod nazwą Partia Liberałów "Prawica". wróć

84 także w wyborach uzupełniających wróć

85 W drugiej kadencji Sejmu RP do UPR wstąpił poseł wybrany z listy KPN. W 2004 roku, na skutek zwolnienia mandatu przez posła PO, do Sejmu wszedł wiceprezes UPR Leszek Samborski; zrezygnował on jednak z członkostwa w partii i przystąpił do Platformy. wróć

86 por. przyp. 85 wróć

87 por. przyp. 61 wróć

88 Kilka miesięcy wcześniej Janusz Korwin-Mikke ubiegał się o mandat senatora w okręgu wrocławskim w wyborach uzupełniających, zdobywając 17,9% głosów i przegrywając jedynie z kandydatem PO. wróć

89 obliczenia własne na podstawie www.pkw.gov.pl oraz danych ze spisu powszechnego z 2002 r. (www.stat.gov.pl) wróć

90 www.pkw.gov.pl wróć

91 por. część IV.1.g. pracy wróć

92 Spotkałam się z opinią działaczy UPR, iż Szewc "sam się wystawił", działając metodą faktów dokonanych. wróć

93 por. przyp. 61 i 69 wróć

94 Komitet Wyborczy "Koalicja na rzecz Łodzi PRAWICA" wróć

95 tj. takich, którzy mają składki opłacone za 2004 rok wróć

96 Unia Wolności zastosowała podobną strategię, jednak oferta nie była otwarta; zbieracze rekrutowali się wyłącznie z członków UW i MC oraz ich rodzin i znajomych. W UW niższe były też wymagania - za zgłoszenie do komisji wystarczyło zebrać 20 podpisów, podczas gdy w UPR - 50. wróć

97 Należy podkreślić, że jest to radykalizm względny; UPR postrzegana jest jako skrajnie radykalna na polskiej scenie politycznej, w porównaniu z innymi partiami; jednak np. w USA plasowałaby się po prostu na prawicy wróć

Valid HTML 4.01 Transitional Poprawny CSS!
Agnieszka Sosnowska
asosnowska@asosnowska.pl
Stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 1024x768px lub wyższej Pajączek - polski edytor HTML, CSS, PHP, XTHML, JavaScript, RSS. Wbudowany FTP, galerie, wysiwyg, kursy!